Logo của Foxconn [Ảnh minh họa].
Việt Nam gần đây được hưởng làn sóng đầu tư từ Trung Quốc kể từ khi nước láng giềng đột ngột hủy bỏ chiến lược phòng chống COVID nghiêm ngặt và giải phóng ý muốn bị dồn nén của các công ty – và cả các nhà cung cấp của họ – về việc đầu tư ở nơi khác để tránh tác động của quan hệ thương mại căng thẳng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc.
Sau khi Trung Quốc kết thúc chính sách “không COVID” vào tháng 12, các công ty Trung Quốc đã dành 50 ngày đầu tiên của năm 2023 để đầu tư vào 45 dự án mới tại Việt Nam, là con số nhiều nhất từ riêng một quốc gia, theo dữ liệu của chính phủ Việt Nam.
Các chuyên gia trong ngành cho biết, với những tên tuổi lớn đã có mặt ở quốc gia Đông Nam Á này, có mức độ hấp dẫn cao nhờ các hiệp định thương mại tự do và vị trí gần Trung Quốc, các công ty tạo nên làn sóng các nhà đầu tư hiện nay chủ yếu là các nhà cung cấp nhỏ hơn cho các công ty lớn hơn.
Động lực khác dẫn tới động thái này là chi phí lao động ngày càng tăng ở Trung Quốc, việc Hoa Kỳ gia tăng các hạn chế đối với thương mại liên quan đến công nghệ cao với Trung Quốc và việc đánh thuế ăn miếng trả miếng trong cuộc chiến thương mại Trung -Mỹ đã dẫn tới làn sóng đầu tư của Trung Quốc vào Việt Nam trước đây.
Ông Michael Chan, Giám đốc cấp cao bộ phận cho thuê của tập đoàn bất động sản công nghiệp BW Industrial Development, nói: “Việc các công ty Trung Quốc tìm hiểu về đầu tư sản xuất tại Việt Nam đã tăng theo cấp số nhân trong quý cuối cùng của năm ngoái”.
Ông nói thêm: “Đầu tư của Trung Quốc cũng tăng lên đáng kể”.
CHUYỂN HƯỚNG QUA BIÊN GIỚI
Việc rời đi của Foxconn và Luxshare, các công ty lắp ráp thiết bị cho các tập đoàn nước ngoài lớn như Samsung, Canon và Apple, đã góp phần mở rộng nhanh chóng các cụm công nghiệp trong các lĩnh vực đa dạng như điện thoại thông minh và máy in ở Việt Nam.
Nhưng nguồn cung cấp cho nhiều công ty ở Việt Nam vẫn chủ yếu đến từ Trung Quốc. Quốc gia này chiếm hơn 20% đầu vào nhập khẩu cho xuất khẩu của Việt Nam vào năm 2021, gần gấp đôi so với năm 2017, theo tính toán của chuyên gia thương mại David Dollar thuộc Viện Brookings của Hoa Kỳ dựa trên dữ liệu của Ngân hàng Phát triển Châu Á.
Các công ty nhỏ hơn cung cấp vật tư và dịch vụ cho các tập đoàn lớn hơn có cơ sở tại Việt Nam hiện chiếm phần lớn trong số các công ty Trung Quốc đầu tư vào Việt Nam, đặc biệt là ở phía bắc, ngay bên kia biên giới với Trung Quốc, các giám đốc điều hành trong ngành cho biết.
Quy mô của các nhà cung cấp này được phản ánh trong khoản chi trung bình của các công ty Trung Quốc cho các dự án mới của Việt Nam trong năm nay là khoảng 5,6 triệu USD, so với mức trung bình dài hạn là 6,5 triệu USD.
Ví dụ, trong ngành công nghiệp tấm pin mặt trời của Việt Nam, do các công ty Trung Quốc thống trị, đã có một lượng lớn các nhà cung cấp dịch vụ hỗ trợ như đúc nhựa, đúc khuôn và lưu trữ năng lượng, các nguồn tin trong ngành cho biết.
Năm ngoái, các nhà cung ứng phục vụ cho các hãng sản xuất tấm pin mặt trời của Trung Quốc, bao gồm cả công ty lưu trữ điện Growatt, đã đứng sau hai trong số các khoản đầu tư chính vào Việt Nam vào các nhà máy sản xuất có sẵn, theo dữ liệu từ tập đoàn tư vấn bất động sản CBRE Group của Hoa Kỳ. Những nhà máy như vậy thường được các công ty nhỏ ưa chuộng hơn khi thâm nhập vào các quốc gia mới.
Dữ liệu cho thấy các công ty điện tử, robot và thiết bị gia dụng của Trung Quốc cũng nằm trong số những công ty chi tiêu nhiều nhất cho các hợp đồng thuê công nghiệp vào năm ngoái. Những công ty khác bao gồm các công ty sản xuất ván sàn, kính và các nhà cung cấp hộp và linh kiện cho các thiết bị của Apple do Foxconn và Luxshare lắp ráp, Đỗ Hồng Quân, người đứng đầu Công ty Tư vấn Đầu tư Việt Nam, tập trung vào các nhà đầu tư Trung Quốc, cho biết.
Nhìn chung, trong khi các nền kinh tế trên toàn thế giới gặp khó khăn trong việc trở lại hoạt động bình thường sau đại dịch và kéo theo đó là sự sụt giảm đầu tư nước ngoài vào Việt Nam, các công ty Trung Quốc đã tăng gấp ba lần chi tiêu cho các địa điểm xây dựng mới ở Việt Nam trong năm nay lên 250 triệu USD so với cùng kỳ năm trước. dữ liệu chính thức cho thấy. Con số này chỉ đứng sau đầu tư từ Singapore và cao hơn cả những nước như Hàn Quốc và Nhật Bản, lâu nay vẫn là các nhà đầu tư lớn hơn.
Ông Koen Soenens, giám đốc kinh doanh tại khu công nghiệp DEEP C ở miền bắc Việt Nam, nói với Reuters rằng số lượng hợp đồng mà công ty của ông đã ký với các công ty Trung Quốc vào năm 2022 đã tăng mạnh vào cuối năm và trong quý vừa qua cao hơn đáng kể so với số lượng hợp đồng đã ký với các công ty từ bất kỳ quốc gia nào khác.
“Chúng tôi hy vọng xu hướng này sẽ tiếp tục trong năm nay dựa trên các yêu cầu tìm hiểu thông tin mà chúng tôi nhận được từ Trung Quốc”, ông Soenens nói.
Trong số các đối tác mới, ông đề cập đến nhà cung cấp ô tô Xiamen Sunrise Co Ltd, nhà sản xuất linh kiện tấm năng lượng mặt trời Hanghzou First Applied Material Co Ltd và nhà sản xuất thiết bị sạc xe điện Starchange.
LỊCH SỬ ĐẪM MÁU
Nhưng việc chuyển hướng này không phải là không có rủi ro. Với hàng nghìn năm lịch sử đẫm máu giữa hai nước láng giềng, các tuyên bố chủ quyền đối chọi nhau về Biển Đông đã khơi dậy tâm lý chống Trung Quốc vào năm 2014 khi những kẻ gây rối ở Việt Nam nhắm vào các nhà máy Trung Quốc.
Các đơn xin đầu tư từ các công ty Trung Quốc có xu hướng bị rà soát cẩn thận hơn, dẫn đến sự chậm trễ hoặc bị từ chối, điều này khuyến khích cho việc đầu tư thông qua các công ty vỏ bọc có trụ sở tại Hong Kong hoặc Singapore, các chuyên gia trong ngành và các nhà ngoại giao cho biết.
Ông Filippo Bortoletti, người đứng đầu đơn vị tư vấn đầu tư Việt Nam Dezan Shira, cho biết rằng các công ty Trung Quốc cũng mất nhiều thời gian hơn để được cấp thị thực và giấy phép lao động cho nhân viên.
Cả Bộ Ngoại giao lẫn Bộ Kế hoạch và Đầu Việt Nam tư đều không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.
Tuy nhiên, những rủi ro như vậy không đủ để gây trở ngại cho các công ty nhỏ.
Ông Chan thuộc hãng BW Industrial Development cho biết: “Các công ty Trung Quốc chuyển đến đây chủ yếu để phục vụ những khách hàng của họ đã chuyển đến trước rồi”.
